Trump’ın İlaç Fiyatlarını Düşürme Girişimi: Fiyat Kontrolü Mü Yoksa Rekabeti Artırma Çabası Mı?
Eski Başkan Donald Trump, görev süresince ilaç fiyatlarını düşürme konusunda çeşitli adımlar atmış, bu adımlar hem destek görmüş hem de eleştirilere yol açmıştır. Bu adımların en dikkat çekicilerinden biri, ilaç şirketlerini reçeteli ilaçların fiyatlarını düşürmeye zorlayan bir başkanlık emriydi. Ancak bu emir, fiyat kontrolü uygulaması olarak nitelendirilmiş ve piyasada kıtlığa yol açabileceği endişelerini beraberinde getirmişti.
Fiyat Kontrolü ve Muhtemel Sonuçları
Cato Enstitüsü’nden Michael Cannon gibi bazı uzmanlar, bu tür bir fiyat kontrolünün geçmişte konut, gıda ve doğal afetler sonrası gibi farklı sektörlerde de denendiğini, ancak genellikle kıtlığa yol açtığını belirtmişlerdir. Cannon, ilaç sektöründe de benzer bir durumun yaşanabileceği uyarısında bulunmuştur. Fiyat kontrolü, hükümetin serbest piyasada mal ve hizmetlerin fiyatlarına müdahale ederek üst sınır belirlemesi anlamına gelir. Geçmişte Richard Nixon’ın 1970’lerdeki fiyat kontrolü uygulamaları, benzin krizi ve diğer kıtlıklara neden olmuştu.
Trump’ın İlaç Fiyatlarını Düşürme Planı
Trump’ın başkanlık emri, Sağlık ve İnsan Hizmetleri Bakanlığı’na (HHS) ilaç üreticileri için fiyat hedefleri belirleme talimatı veriyordu. Bu emir, sadece hükümet programları için değil, aynı zamanda serbest piyasa ve özel sektör için de geçerliydi. Emre uymayan ilaç şirketleri, Adalet Bakanlığı ve Federal Ticaret Komisyonu tarafından rekabet karşıtı uygulamalar nedeniyle soruşturulabilecekti.
Ayrıca, Trump "en çok kayrılan ülke" ilaç fiyatlandırması sistemini başlatmayı planlıyordu. Bu sistem, bir ilacın diğer gelişmiş ülkelerde ödenen en düşük fiyatının, Amerikalılar tarafından da ödenmesi anlamına geliyordu. Trump, bazı ilaç fiyatlarının %50 ila %90 oranında düşebileceğini iddia etmişti.
Beyaz Saray’ın Savunması ve İlaç Fiyatlarındaki Artış
Beyaz Saray, bu adımların fiyat kontrolü anlamına gelmediğini savunmuştu. Beyaz Saray sözcüsü Kush Desai, Amerikalıların aynı ilaçlar için Avrupalılardan kat kat fazla ödeme yapmasının anti-rekabetçi bir durum olduğunu ve Trump’ın bu durumu düzeltmeye çalıştığını belirtmişti.
Gerçekten de, ilaç fiyatları son yıllarda önemli ölçüde artmıştı. HHS verilerine göre, Ocak 2022 ile Ocak 2023 arasında reçeteli ilaç fiyatları %15’ten fazla artarak ortalama 590 dolara ulaşmıştı. Listedeki 4.200 ilacın %46’sının fiyat artışı, enflasyon oranını aşmıştı.
İlaç Firmalarının Endişeleri
İlaç Araştırma ve Üreticileri Amerika Birliği (PhRMA) gibi kuruluşlar, bu tür bir fiyat kontrolünün Amerikan hastalarına zarar vereceği endişesini dile getirmişlerdir. PhRMA Başkanı Stephen J. Ubl, yabancı ülkelerdeki fiyatların ithal edilmesinin Amerikan hastaları ve çalışanları için kötü bir anlaşma olacağını, daha az tedavi ve ilaç geliştirileceğini ve şirketlerin Amerika’daki yatırımlarının tehlikeye gireceğini savunmuştur.
Diğer Girişimler ve Eyaletlerin Fiyat Artışıyla Mücadelesi
Trump yönetimi, Medicare ilaç fiyatlarını düşürmeye yönelik başka adımlar da atmıştı. Nisan ayında imzalanan bir başkanlık emriyle, kanser hastaları için kullanılanlar da dahil olmak üzere reçeteli ilaçlar için Medicare ödemelerinin standartlaştırılması hedeflenmişti. Bu sayede hastaların ilaç fiyatlarında %60’a varan düşüşler yaşayabileceği öngörülmüştü.
COVID-19 pandemisi sırasında bazı eyaletler, fiyat artışını engellemek için çeşitli girişimlerde bulunmuşlardı. Örneğin, Michigan Valisi Gretchen Whitmer, Mart 2020’de bir işletmenin ürünleri, daha önce uyguladığı fiyattan %20 daha yüksek bir fiyata satmasını yasaklayan bir kararname imzalamıştı. Ancak bu tür uygulamaların uygulanması oldukça zor olmuştur.
Sonuç
Donald Trump’ın ilaç fiyatlarını düşürme çabaları, fiyat kontrolü tartışmalarını alevlendirmiş ve bu tür uygulamaların piyasada kıtlığa yol açabileceği endişelerini beraberinde getirmiştir. Beyaz Saray, bu adımların rekabeti artırmaya yönelik olduğunu savunurken, ilaç firmaları ise yeniliklerin azalabileceği ve yatırımların tehlikeye girebileceği uyarısında bulunmuşlardır. İlaç fiyatlarının düşürülmesi, hem hastaların erişimini kolaylaştırmak hem de ilaç şirketlerinin Ar-Ge çalışmalarını sürdürebilmesi açısından hassas bir denge gerektiren karmaşık bir sorundur.
