Karaağaç: Bir Gelenek Ağacı
Karaağaç, yüzyıllardır Fransız manzarasının kültürel ve tarihi bir parçası olmuştur. Fransa’da karaağaçlar adeta kraldı; yolların kenarlarını süsler, halk meydanlarında heybetle dururlardı. İnsanlar onu çeşitli amaçlarla kullanmışlardır. Romalılar, karaağacı üzüm bağlarıyla ilişkilendirmişlerdir. Ancak 1970’lerin başlarında, Avrupa’daki yetişkin karaağaçların büyük bir bölümü, mikroskobik bir mantarın neden olduğu karaağaç hastalığı (graphiose) salgını nedeniyle yok olmuştur. Buna rağmen, bu prestijli geçmişin hala izleri bulunmaktadır.
Karaağaç, Fransa’da kökleri yüzyıllar öncesine dayanan bir ağaçtır. Tek başına dikildiğinde, insanlara ve hayvanlara gölge sağlar. Bocage’daki çitler için, deniz serpintilerine karşı korunmak için ve aynı zamanda hayvan yemi olarak kullanılır. Sert, kaliteli ve suya dayanıklı olan odunu, birçok nesnenin (marangozluk, doğramacılık, tekne yapımı, su değirmeni tekerlek göbekleri, vidalar, tahta ayakkabı yapımı, yakacak odun vb.) yapımında da kullanılır.
Orta Çağ’dan itibaren, lordlar bu ağacın altında adalet dağıtırdı. Bu nedenle "adalet ağacı" olarak da adlandırılır. Halk, karaağacın hastalıkları iyileştirme gücüne sahip olduğuna inanır. Karaağacın altında, medeni ve dini işler görüşülür, gizli toplantılar ve resmi toplantılar yapılır. Aynı zamanda halk da bu ağacın altında bir araya gelir… Karaağacın altında buluşmalar, "karaağacın altında beklemek" şeklinde bir deyim bile bırakmıştır. Bu deyim, uzun süre boşuna beklemek anlamına gelir. Taraflardan biri gelmez ve diğerini hayal kırıklığına uğratır!
1552’de Fransa Kralı II. Henri, krallıkta karaağaç dikimini teşvik eder. Bu girişim daha sonra, Kral IV. Henri’nin bakanı Sully de dahil olmak üzere başkaları tarafından da sürdürülür. Sully, Fransa’da, özellikle kiliselerin yakınında veya köy meydanlarında, yollar boyunca birçok karaağaç dikilmesini emreder. Amaç, aynı zamanda tekne yapımı için odun elde etmektir. Sully ve IV. Henri, kolektif bilinçte bu girişimin başlatıcıları olarak kalmıştır. "Sully ağaçları" veya "IV. Henri ağaçları" olarak anılırlar.
- yüzyılda, André le Nôtre tarafından Tuileries bahçesinde de bir karaağaç yolu dikilir. Kral XIV. Louis’nin bahçıvanı da Versailles’daki Grand Canal boyunca, Sceaux parkına karaağaçlar diker. Karaağaç, parklarda süs ağacı olarak yerini sağlamlaştırır. 19. yüzyıla kadar, ana ağaç türlerinden biridir. Başkentte caddeler, bulvarlar ve yollar boyunca 16.000 karaağaç dikilmiştir… Bunlar, Parislilere serinlik sağlardı.
Öneminin bir işareti olarak, birçok köy veya yerleşim yeri, Haute-Marne’deki Guindrecourt-aux-Ormes gibi bu ağacın adını taşır. 1938 doğumlu ve bu köyün eski bir sakini olan Francis, henüz hiç karaağaç görmemiştir. Muhtemelen bu küçük yerleşim yerinin ana yolu üzerinde sıralanmış olmaları gerekiyordu.
Bu ağaç, Fransızların soyadlarında da izler bırakmıştır; bu soyadlar, mezra veya yerleşim yerlerinin adından türetilmiştir. Delorme veya Delhorme soyadları Fransa’da yaygındır. Birçok varyantı bulunmaktadır: Lhomme, Delhommeau, Delhomme, Lom, Homs, Oms, Belhomme (güzel bir karaağacın yakınında yaşayan) vb. Ormeau (küçük karaağaç) kelimesinden de Ormesson (d’), küçük karaağacın yetiştiği yer gibi başka soyadlar da türetilmiştir. Ayrıca Delhommeau, Desormeau(x), Delumeau veya Lhomel de vardır…
Bunlar, yerli karaağacın günümüzde çok nadir olduğu düşünüldüğünde, çok uzak bir geçmişin kalıntılarıdır. Karaağaç, Fransız tarihinde derin bir iz bırakmış, kültürel, ekonomik ve sosyal yaşantının ayrılmaz bir parçası olmuştur. Hastalıklar nedeniyle popülasyonu azalmış olsa da, hala geçmişin ihtişamının bir sembolü olarak yaşamaya devam etmektedir. Karaağacın yeniden canlandırılması ve gelecek nesillere aktarılması, Fransız mirasının korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Karaağacın hikayesi, doğa ile insan arasındaki ilişkinin karmaşıklığını ve bir ağacın bir toplum için ne kadar önemli olabileceğini gözler önüne sermektedir. Karaağacın yeniden yeşermesi, sadece bir ağacın değil, aynı zamanda bir kültürün ve tarihin yeniden canlanması anlamına gelecektir.
