Duygusal İstismar: Tanımı, Etkileri ve Başa Çıkma Yolları
Duygusal istismar denildiğinde, çoğu insanın aklına fiziksel, sözlü veya cinsel istismar türleri gelebilir. Ancak duygusal istismar, sıklıkla göz ardı edilen, daha sinsi ve karmaşık bir şiddet türüdür. Fiziksel şiddetin aksine, duygusal istismar fiziksel temas içermez; bunun yerine, bir kişinin ruh sağlığını ve duygusal refahını hedef alır. Kontrol, kıskançlık veya utanç gibi çeşitli güdülerle tetiklenebilir.
New Jersey’de görev yapan psikolog ve Amerikan Psikoloji Derneği üyesi Joanne Broder’a göre, duygusal istismarın temel amacı, bir kişinin kendisini kötü hissetmesini sağlamak veya bir durumdan dolayı suçlu hissettirmektir. Bu makalede, duygusal istismarın neye benzediği, yol açtığı zararlar ve bu tür bir istismara maruz kalan kişilerin veya sevdiklerinin neler yapabileceği incelenecektir.
Duygusal İstismarın Tanımı ve Türleri
New Rochelle, New York’ta görev yapan klinik psikolog Juanita Guerra, duygusal istismarı, bir kişiyi incitmek, korkutmak veya izole etmek amacıyla, fiziksel olmayan yollarla uygulanan psikolojik bir şiddet türü olarak tanımlamaktadır. Bu tür istismar, mağdur üzerinde güç ve kontrol kurma çabasıyla gerçekleştirilir.
Duygusal istismar, çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir ve genellikle mağdurun öz saygısını, öz güvenini ve ruh sağlığını hedef alır. En yaygın duygusal istismar türlerinden bazıları şunlardır:
- Aşağılama ve Eleştiri: Sürekli olarak bir kişiyi eleştirmek, aşağılamak, küçümsemek veya alay etmek.
- İsim Takmak ve Hakaret Etmek: Küçültücü veya aşağılayıcı isimler takmak, hakaret etmek veya argo kelimeler kullanmak.
- Tehdit Etmek ve Korkutmak: Fiziksel şiddet, ayrılık veya diğer olumsuz sonuçlarla tehdit etmek, korku ve endişe yaratmak.
- Kontrol Etmek ve İzole Etmek: Bir kişinin hareketlerini, arkadaşlarını, ailesini veya sosyal aktivitelerini kontrol etmeye çalışmak, onu dış dünyadan izole etmek.
- Manipüle Etmek ve Suçlamak: Bir kişiyi suçlu hissettirmek, yalan söylemek, gerçekleri çarpıtmak veya gaslighting yoluyla manipüle etmek.
- Duygusal Yoksunluk: Bir kişinin duygusal ihtiyaçlarını görmezden gelmek, ilgisiz davranmak, sevgiyi veya onayı esirgemek.
- Sessiz Kalmak ve İletişimi Kesmek: Bir kişiyi cezalandırmak veya kontrol etmek amacıyla, onunla konuşmamak, onu görmezden gelmek veya sessiz kalmak.
- Gaslighting: Bir kişinin gerçekliğini sorgulamasına neden olmak, onu deli olduğuna veya yanlış hatırladığına inandırmaya çalışmak.
Duygusal İstismarın Etkileri
Duygusal istismar, mağdur üzerinde hem kısa hem de uzun vadeli ciddi etkilere yol açabilir. Bu etkiler, kişinin sosyal, duygusal ve fiziksel sağlığını olumsuz yönde etkileyebilir. Emory Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde psikiyatri ve davranış bilimleri profesörü Nadine Kaslow’a göre, duygusal istismara maruz kalan kişilerde travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete, depresyon, yeme bozuklukları, kendine zarar verme, madde bağımlılığı ve intihar düşünceleri gibi zihinsel sağlık sorunları daha sık görülür.
Duygusal istismarın yol açabileceği diğer zararlar şunlardır:
- Sosyal ve Duygusal Gelişimde Bozukluklar: İlişki kurma ve sürdürme becerilerinde zorluklar, sosyal izolasyon, güvensizlik.
- Düşük Öz Saygı ve Öz Güven: Kendine değer vermeme, yetersizlik hissi, sürekli kendini eleştirme.
- Duygu Düzenleme Sorunları: Duyguları kontrol etmede zorluk, öfke patlamaları, aşırı hassasiyet.
- İş veya Okul Performansında Düşüş: Konsantrasyon eksikliği, motivasyon kaybı, verimlilikte azalma.
- Sağlıklı İlişkiler Kurma ve Sürdürmede Zorluklar: Güvensizlik, bağımlılık, istismarcı ilişkilerde kalma eğilimi.
Teksas, Denton’daki Cook Çocuk Davranış Sağlığı Kliniği’nde lisanslı psikolog ve klinik yöneticisi Lisa Elliott, duygusal istismarın bazen baş ağrıları, mide ülserleri veya uykusuzluk gibi fiziksel belirtilere bile neden olabileceğini belirtiyor.
Duygusal İstismarın Yaşandığı Ortamlar
Kaslow’a göre, duygusal istismar her türlü ilişkide meydana gelebilir. Okul ortamında akranlar ve öğretmenler/öğrenciler arasında, arkadaşlıklarda, romantik ilişkilerde, iş ortamında meslektaşlar arasında veya bir otorite figürü tarafından, sosyal medya etkileşimlerinde ve ailelerde ebeveynler ve çocuklar, partnerler veya kardeşler arasında görülebilir.
Guerra, duygusal istismarın herkesi etkileyebileceğini, ancak özellikle çocuklar, yaşlılar veya travma geçmişi olan savunmasız gruplar üzerinde daha sinsi etkileri olduğunu vurguluyor. Bu kişiler zaten kırılgan oldukları için kendilerini korumakta yetersiz kalabilirler.
Duygusal İstismarı Tanımak
Duygusal istismar bazen yüzeyde fark edilmesi zor olabilir, ancak başkalarını küçümsemek, tepeden bakmak, sık sık kötü bakışlar veya göz devirmek, sevgiyi veya onayı esirgemek veya birini kasıtlı olarak görmezden gelerek "sessiz muamele" uygulamak gibi daha az belirgin şekillerde kendini gösterebilir.
Kaslow, sürekli eleştiri, isim takma, ton veya tehditlerle yıldırma, suçlama, utandırma, suçluluk duygusu yaratma, gaslighting, aşağılama veya günah keçisi ilan etme gibi davranışların da duygusal istismar biçimleri olabileceğini ekliyor.
Elliott, okul veya sosyal medya ortamlarında duygusal istismar örneklerinin, bir akranı sosyal bir gruptan kasıtlı olarak dışlamak, bir akranın okulda öğle yemeği masasına oturmasına izin vermemek, birisi hakkında kötü konuşmak veya arkadaşlıkları veya itibarları mahvetmek amacıyla yalan söylemek olabileceğini belirtiyor.
Guerra, duygusal istismarın bazen o kadar ince olabileceğini ve mağdurun önemli ölçüde sıkıntı yaşayana kadar bu durumu fark etmeyebileceğini söylüyor.
Duygusal İstismarla Başa Çıkma Yolları
Broder’a göre, duygusal istismara maruz kalan bir kişinin bilmesi gereken ilk şey, bu tür bir muameleyi hak etmediğidir. Mümkün olduğunca, istismarcı ile sağlıklı sınırlar çizmek de önemlidir. "Lütfen bana o isimleri takma" veya "Benimle o şekilde konuşma" gibi mesajlar iletilebilir.
Duygusal istismarın yaşandığı ortama ve şiddetine bağlı olarak, ebeveynler, öğretmenler, okul danışmanları, insan kaynakları temsilcileri ve din görevlileri ilk destek alınabilecek kişiler olabilir. Elliott, ebeveynlerin çocukları tarafından istismarla ilgili endişelerle karşılaştıklarında, terapi hizmetleri konusunda rehberlik sağlayabilecek doktorlarına veya çocuk doktorlarına danışmaları gerektiğini tavsiye ediyor.
Kaslow, duygusal istismara maruz kalan bir kişinin Ulusal Aile İçi Şiddet Hattı’nı 800-799-7233 numaralı telefondan arayabileceğini veya 88788’e BEGIN yazarak mesaj gönderebileceğini belirtiyor. Bu hizmet, gizlidir ve 7/24 hizmet vermektedir. Guerra, duygusal istismarın yetenekli bir profesyonelin yardımıyla tedavi edilebileceğini de ekliyor.
Kaslow ayrıca, iyileşmeye ve toparlanmaya odaklanmayı, öz bakım rutinleri oluşturmayı ve mümkün olduğunca duygusal travmaya neden olan kişiden uzaklaşmayı veya mesafelenmeyi öneriyor. Ayrıca, istismarcıyı düzeltemeyeceğinizi veya değiştiremeyeceğinizi, değişimin yalnızca istismarcının değişmeyi seçmesi ve kendisi için yardım alması durumunda mümkün olduğunu unutmayın.
Broder, duygusal istismardan iyileşmek için bol miktarda öz bakım yapılması ve etrafınızda size neşe veren ve değerli hissettiren insanlarla, şeylerle ve deneyimlerle çevrilmesi gerektiğini söylüyor. Doğru araçlar ve destekle, duygusal istismardan iyileşebilir ve istismarcı deneyimin travmasını aşabilirsiniz.
