Katar Kraliyet Ailesi’nin Trump’a Uçak Hediyesi Teklifine İlişkin Tartışmalar Büyüyor
Katar kraliyet ailesinin, eski başkan Donald Trump’a Beyaz Saray’daki görev süresinin geri kalanında geçici bir Air Force One olarak kullanması için lüks bir Boeing 747-8 uçağı hediye etme teklifi, siyasi arenada büyük tartışmalara yol açtı. Uçağın, Trump’ın görevden ayrıldıktan sonra kişisel seyahatlerinde kullanabilmesi için başkanlık vakfına bağışlanması planlanıyor. New York Times’ın haberine göre, Katarlı bir yetkili teklifin hala görüşülmekte olduğunu belirtirken, Trump’ın hediyeyi kabul etmeyi planladığı, ancak görev süresi sona erdikten sonra uçağı kullanmayacağını söylediği de ifade ediliyor.
Tahmini maliyeti 400 milyon dolar civarında olan bu uçak hediyesi, Demokratların sert eleştirilerine hedef oldu. Massachusetts Senatörü Ed Markey, X üzerinden yaptığı açıklamada, "Bu normal değil. Bu açık bir yolsuzluk" ifadelerini kullanarak, "Önce Trump, sonra Amerika" şeklinde tepki gösterdi.
Trump ise, bu jesti reddetmenin "aptalca" olacağını savunarak planı savundu. Sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, "Savunma Bakanlığı’nın, 40 yıllık Air Force One’ın yerine GEÇİCİ OLARAK kullanmak üzere, ÜCRETSİZ olarak 747 uçağı HEDİYE alması, Çarpık Demokratları o kadar rahatsız ediyor ki, uçak için EN YÜKSEK FİYATI ödememiz konusunda ısrar ediyorlar" ifadelerini kullandı.
Ancak bu endişeler sadece Demokratlarla sınırlı değil. Bazı Cumhuriyetçi senatörler de güvenlik ve yasal kaygılarını dile getirdi. Batı Virginia Senatörü Shelley Moore Capito, Beyaz Saray’ın hediyenin "anayasaya uygunluğunu" incelemesi gerektiğini belirtti.
Amerika Birleşik Devletleri başkanının görevinin bir parçası olarak diplomasi yürütmek ve yabancı devlet adamları ve hükümetlerle hediye alışverişinde bulunmak, alışılmadık bir durum değil. Bu hediyeler genellikle sembolik jestler olabiliyor. Örneğin, Çin 1972’de Başkan Richard Nixon’a bir çift panda hediye etmişti. Diğer hediyeler ise lüks ve etkilemek amacıyla veriliyor. Hindistan’ın eski First Lady Jill Biden’a 2023’te sunduğu 20.000 dolarlık, 7.5 karatlık elmas da buna bir örnek. Başkanlar ayrıca 300 pound çiğ kuzu eti, bir köpek yavrusu, oryantal halılar, altın mekanik kuş, kılıçlar ve bir Burberry palto gibi hediyeler de almışlardır.
Peki, bu sefer durum farklı mı? Ve diğer ülkelerin başkana verdikleri hediyeler neden bu kadar önemli olmalı? Geçmiş yönetimlerin gösterdiği gibi, başkanların hediye kabul etmesi alışılagelmiş bir durum. Ancak hükümetlerin, ister yabancı ister yerli olsun, bu şekilde başkanla yakınlaşmasını engellemek için yürürlükte olan yasalar da mevcut. Kongre, 1966’da, başkanın kişisel olarak kabul edebileceği bir hediyenin parasal değerini sınırlamak amacıyla Yabancı Hediyeler ve Dekorasyonlar Yasası’nı çıkardı. 2023 itibarıyla bu miktar 480 dolar. Bu, başkanın ülke adına herhangi bir miktarda hediye kabul edebileceği, ancak görevden ayrıldıktan sonra yalnızca 480 dolardan daha düşük değere sahip hediyeleri saklayabileceği anlamına geliyor. Daha pahalı bir hediyeyi elinde tutmak isterse, onu piyasa fiyatı üzerinden hükümetten satın alması gerekiyor. Aksi takdirde, bu hediyeler genellikle Ulusal Arşivlere gönderilerek mülkiyet Amerikan halkına devrediliyor. Bu nedenle Bidens, Hindistan’dan gelen elması eve götürmedi ve bunun yerine Doğu Kanadı’nda resmi kullanım için bıraktı. Köpek yavrusu ise, Axios’a göre "arşivlenemediği" için Maryland’de bir aileye verildi. Ve hiçbir başkanın 400 milyon dolar değerinde bir hediye kabul ettiğini söylemek güvenli olacaktır.
Yabancı Hediyeler ve Dekorasyonlar Yasası’na ek olarak, ABD Anayasası’nda da iki ihsan maddesi bulunuyor. Bu maddeler, özel çıkarların başkanın karar alma süreçleri üzerinde uygunsuz bir etkiye sahip olmasını önlemek amacıyla, başkanların yabancı hükümetlerden ve ABD hükümetinin diğer kollarından para veya hediye almasını yasaklıyor. Bu nedenle, 1966 reformlarından önce, Anayasa uyarınca, bir başkanın kişisel olarak saklamak istediği her hediyenin Kongre tarafından onaylanması gerekiyordu. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin etkisi arttıkça ve hediyeler daha yaygın hale geldikçe giderek zorlaştı. Trump, ilk döneminde ihsan maddelerini ihlal ettiği gerekçesiyle dava edildi, ancak davalar 2021’de Yüksek Mahkeme tarafından reddedildi.
Tüm bu uçak hediye etme tartışmasıyla ilgili olarak sorulması gereken ilk ve belki de en önemli soru şu: Neden yabancı bir hükümet başkana 400 milyon dolar değerinde bir hediye vermek ister ki? Elbette, bu iyi bir jest olarak tasarlanmış olabilir, ancak bu kadar pahalı bir jest neredeyse kesinlikle başkanın karşılığında Katar’a bir şeyler vermesi beklentisiyle birlikte geliyor. Hediyenin, Trump Beyaz Sarayı’nda nüfuz satın almak isteyenlerin medya şirketinde veya bazı meme coinlerinde hisse satın almaya yönelmesi gibi, daha çok bir yatırım olabileceğini varsaymak için açık bir quid pro quo (karşılıklı çıkar ilişkisi) olmasına gerek yok. Bu hediye teklifinin, Trump Organizasyonu’nun Katar’da lüks bir golf tesisi inşa etme anlaşmasının hemen ardından gelmesi de kaşları çatması gereken bir durum.
Trump’a uçağı hediye etme planı henüz kesinleşmemiş ve gerçekleşmeyebilirken, Trump’ın bu fikri değerlendirmesi ve savunması, geçmişi tamamen şaşırtıcı olmasa bile, hala endişe verici. Sonuçta, ilk döneminde yabancı hükümetler özel işletmelerine milyonlarca dolar harcadı. Geçtiğimiz yıl, medya şirketi halka arz edildi ve herkesin işinde hisse satın almasına izin vererek çıkar çatışmalarını daha da kötüleştirdi. Geçtiğimiz ay ise, ikinci döneminin başlamasından günler önce başlattığı kripto meme coinindeki en büyük yatırımcılar için bir akşam yemeği düzenlemeyi teklif ederek, bunu "Dünyadaki en ÖZEL DAVET" olarak nitelendirdi. Trump’ın sadece 400 milyon dolarlık bir uçağı almaya açık olması değil, aynı zamanda bunun ihtiyatlı bir hareket olduğunu savunması, ABD başkanının abartılı hediyeler kabul etmeye istekli olduğunu açıkça gösteriyor. Bu, başlı başına bir sorun çünkü diğer yabancı hükümetleri de Trump’la yakınlaşmak veya iyi niyet oluşturmak umuduyla benzer hediyeler sunmaya teşvik ediyor. Bu, Trump’ın zaten sahip olduğu birçok çıkar çatışmasına eklenecek ve sadakatinin nerede olduğunu ve kime borçlu olabileceğini anlamayı daha da zorlaştıracaktır.
Trump’ın, özellikle de başkanlık kütüphanesine devretme isteği nedeniyle bu özel hediyeyi kabul etmeye çalışırken yasal bir baş ağrısıyla karşılaşması muhtemel. Temsilciler Meclisi Demokratları şimdiden potansiyel jetle ilgili bir soruşturma başlatmaya çalışıyor ve bazıları bunun tamamen anayasaya aykırı olduğunu savunuyor. Maryland Temsilcisi Jamie Raskin, X üzerinden yaptığı açıklamada, "Dört yıl kullandığınız ve sonra kütüphanenize koyduğunuz bir hediye, hala bir hediyedir (ve bir vurgundur)" ifadelerini kullandı.
Teoride, eğer başkan uçağı kabul ederse ve hükümet mülkiyeti korursa – ister Ulusal Arşivler aracılığıyla olsun, ister gelecekteki başkanlar veya başka bir resmi kullanım için operasyonel tutarak olsun – o zaman bu mutlaka herhangi bir etik yasasını ihlal etmeyebilir.
Ancak Trump, hediyeyi kabul etmesi için teknik bir yasal argüman bulabilse bile, çıkar çatışmaları göz önüne alındığında, kabul etmeli mi sorusu gündeme geliyor. Ve endişelerini dile getirmeyecek bir etik uzmanı bulmak zor olacaktır.
