Cuttlefish: Denizlerin Zeki ve Sabırlı Sakinleri
Cephalopodlar dünyası, ahtapotlar, mürekkep balıkları ve nautiluslar gibi tanınmış üyeleri barındırırken, mürekkep balıkları (cuttlefish) genellikle hak ettiği ilgiyi görmeyen kahramanlar olarak kalır. Ancak, son zamanlarda yapılan bir araştırma, bu deniz canlılarının zekası ve sabrı konusunda şaşırtıcı sonuçlar ortaya koyarak, onları daha yakından tanımamız gerektiğini gösteriyor.
Altı adet adi mürekkep balığı (Sepia officinalis) üzerinde yapılan bir deney, bu canlıların gecikmeli tatmin yeteneğini gözler önüne serdi. Sinüzoidal göz bebeklerini ve toplamda 48 kol ve 12 tentakülü, daha lezzetli bir yemek için sabırla beklemeye odaklayan mürekkep balıkları, bilim dünyasını hayrete düşürdü.
Uluslararası bir araştırma ekibi tarafından yürütülen bu çalışma, cephalopodların zekasını daha derinlemesine anlamayı amaçlıyordu. Memeliler ve kuşlar üzerindeki benzer araştırmalara kıyasla, bu alanda daha az çalışma yapılmış olması, mürekkep balıklarının zekasının keşfedilmemiş potansiyelini gözler önüne seriyor. Araştırmanın sonuçları, Proceedings of the Royal Society B adlı bilimsel dergide yayımlandı.
Hayvanların bilişsel yetenekleri, Darwin’in insanlık ve primatlar arasındaki evrimsel bağlantıyı ortaya koymasıyla başlayan bir ilgi alanı olmuştur. O zamandan beri bilim insanları, hayvanların bilişsel sınırlarını ve kapasitelerini daha iyi anlamaya çalışıyorlar. Ivan Pavlov’un köpekleri ve B.F. Skinner’in fareleri gibi klasik deneyler, bu alandaki önemli adımları temsil ediyor. Ancak, son zamanlardaki araştırmalar, klasik koşullanma sorularının ötesine geçerek, köpeklerin oyuncakları için kelime dağarcığı oluşturma veya domuzların video oyunları oynama eğilimi gibi daha karmaşık davranışları inceliyor.
Cambridge Üniversitesi’nde görevli karşılaştırmalı psikolog ve araştırmanın baş yazarı Alexandra Schnell, "Öz denetimin evrimleşmesinin nedenleri, uzun ömürlü sosyal türler için geçerli olan evrimsel baskılara dayanıyordu" dedi. Ancak, mürekkep balıklarının bu türden bir baskı yaşamadığını da ekledi.
Çalışmaya katılan altı ergen mürekkep balığı (Mica, Pinto, Demi, Franklin, Jebidiah ve Rogelio – diğer iki mürekkep balığı çalışmadan ayrıldı) için görev, hemen elde edilebilen bir parça çiğ kral karidesi ile daha çok tercih edilen canlı bir ot karidesi yeme fırsatı arasında seçim yapmaktı. Araştırma ekibi, eğitimden sonra bazı mürekkep balıklarının daha iyi bir ödül için iki dakikaya kadar bekleyebildiğini ve bunun da bir eylemde bulunmadan önce biraz beklemeyi anlamalarını sağladığını ortaya çıkardı. Özellikle sabırlı olan mürekkep balıkları, egzersizin koşulları değiştiğinde de hızlı bir şekilde adapte oldular. Yiyecek ödülü için verilen işaret değiştiğinde, bu sabırlı cephalopodlar en hızlı tepkiyi verdiler.
Kanada’daki Lethbridge Üniversitesi’nde görevli biyolog Jennifer Mather, "Mürekkep balıklarında gecikmeli tatmin üzerine yapılan bu çalışma, cephalopodların zekasını anlamamızı genişletiyor" dedi. Ayrıca, ahtapotlarda da benzer sonuçlar bulduklarını ve onların geleceği planlayabildiklerini, bunun da daha önce sadece memelilerde ve kuşlarda mümkün olduğu düşünülen karmaşık bir yetenek olduğunu belirtti.
Mürekkep balıkları, insanların veya şempanzelerin aksine, sosyal canlılar değillerdir. İnsanlar ve şempanzeler, belirli öz denetim ilkelerini tüm grubun iyiliği için öğretmeye yardımcı olan gruplar halinde yaşarlar. Bu nedenle, mürekkep balıklarının bedava yemek karşısında bu kadar çekimser olup olmayacakları belirsizdi.
Schnell, "Bu bulgu, yakınsak evrimin uç bir örneğidir" dedi. Mürekkep balıklarının, daha yaygın olarak incelenen maymunlar, kargalar ve papağanlardan önemli ölçüde farklı evrimsel geçmişlere sahip olduğunu, ancak aynı bilişsel özelliğe sahip olduklarını vurguladı.
Schnell, mürekkep balıklarının öz denetiminin, vahşi doğada kamufle kalmak için hareketsiz kalma ihtiyaçlarına bağlanabileceğini söyledi. Bu, daha sosyal canlılar için grup aktivitesiyle ilişkilendirilen öz denetim kapasitelerinin aksine bir durumdur. Hayvan, sadece yiyecek aramak için hareketsiz saklanma yerinden ayrılır ve bunu da nadiren yapar.
Schnell, "Bu, bize tüm resmi vermiyor ve her çalışma sadece bulmacanın bir parçasını sunuyor" dedi. Mürekkep balıklarının genel zekası ile büyük beyinli omurgalıların genel zekası arasında anlamlı karşılaştırmalar yapabilmek için daha fazla çalışmaya ihtiyacımız olduğunu da sözlerine ekledi.
Sonuç olarak, mürekkep balıklarının zekası ve sabrı üzerine yapılan bu araştırma, denizlerin bu gizemli canlılarının bilişsel yeteneklerine yeni bir ışık tutuyor. Gecikmeli tatmin yeteneği, geleceği planlama becerisi ve hızlı adaptasyon yeteneği gibi özellikler, mürekkep balıklarını cephalopodlar dünyasının sadece "unsung" kahramanları değil, aynı zamanda zeka ve sabır konusunda da örnek teşkil eden canlıları yapıyor. Bilim dünyası, mürekkep balıklarının zekasının tüm potansiyelini keşfetmek için daha fazla araştırma yapmaya devam ederken, bizler de bu denizlerin zeki ve sabırlı sakinlerine hayranlıkla bakmaya devam edeceğiz.
