Antonine Maillet: Akadia’nın Büyük Sesi
Fransız Goncourt Ödülü’nü alan ilk Avrupalı olmayan ve tek Kanadalı olan Antonine Maillet, 95 yaşında hayatını kaybetti. 270 yıl önce binlerce Akadiyalının güney ABD’ye sürülmesini anlatan "Pélagie-la-Charrette" adlı romanıyla Paris edebiyat çevrelerinde tanınan Maillet, aynı zamanda güneydoğu New Brunswick’teki "chiac" lehçesini kutlayan "La Sagouine" (1971) karakteriyle ün kazanmıştır.
Acadia Kültürü ve Fransızca
2023 yılında Le Figaro’ya verdiği demeçte Maillet, Acadia kültürünün özelliklerini ve Fransızca ile ilişkisini şu şekilde açıkladı:
"İngilizce çok güzel bir dil, Shakespeare’in dili. Ama ben Kanada’nın Nova Scotia eyaletinden bir frankofonum. Kendimi Kanadalı ve Fransız hissediyorum. Ataları Fransa’dan gelip Kanada’da yaşayan bir Akadiyalı gibi hissediyorum. Akadiyalılar, Québec’in kuruluşundan önce Kuzey Amerika’ya giden ilk Avrupalılardı. Hâlâ eski Fransızca olarak adlandırılan bir dil konuşuyorlar. Ben hem İngilizce hem de Fransızca konuşuyorum, ama asla Anglofon olduğumun söylenmesini kabul etmem. Akadiyalılar önce Nova Scotia’ya geldiler. Bu eyalet İngilizler tarafından değil, yerli Amerikalılar tarafından işgal ediliyordu."
Acadia Lehçesi: Eski Fransızcanın Yaşayan Mirası
"Akadia lehçesi Fransızca’dan nasıl farklıdır?" sorusuna Maillet şöyle yanıt veriyor:
"Akadiyalılar Fransa’dan geliyoruz: 16. yüzyılda geldik, yani o zamanki eski Fransızcayı konuşuyorduk. Dolayısıyla Akadia lehçesi, eskiden konuşulan eski Fransızcanın bir çeşididir. XIV. Louis’in ‘j’avions’ (‘nous avions’ yerine) dediğini biliyor muydunuz? (gülüyor) Oysa bugün birisi bunu söylese, onu küçük görürüz. Oysa Fransa kralı böyle diyordu. Yerli Amerikalılarla yeni kelimeler icat ettik ve aynı zamanda XIV. Louis’in dilini ‘j’avions’ gibi ifadelerle koruduk. Kitabımda, ‘La Sagouine’ adlı karakterime (kitabına adını veren) ilkel Akadiyalıların dilini konuşturuyorum."
Hikaye Anlatıcılığından Yazarlığa
Maillet, yazarlığa nasıl başladığını şu sözlerle anlatıyor:
"Öncelikle bir hikaye anlatıcısı olarak doğdum, hikayeler uydurmaya bayılırdım, çocuklarla ilgilenmemi isterlerdi. Bunu isterlerdi çünkü yetişkinlerin mutfak veya ev işi gibi başka işleri vardı. Bu arada ben çocuklara hikayeler anlatmayı severdim. Çocuklar kendilerine bir şeyler dayatılmasından hoşlanmazlar ama hikayeler dinlemek isterler. Ben de bu zevki geliştirdim. Yazarlık yeteneği veya daha doğrusu bu hediyeyi çok genç yaşta aldım. Evde bize hikayeler anlatan bir hizmetçimizin vardı: Bu damarlarıma işledi. Okulda başkaları öğretmen veya doktor olmak isterken, ben yazar olmak istiyordum."
Fransız ve İngilizce Etkileri
"Okurlarınız kimlerdir?" sorusuna Maillet şu yanıtı veriyor:
"Okurlarım çoğunlukla Fransızlar. Akadiyalılar da La Sagouine’i okudular. Hatta bu kitabı okuduklarında aşağılanacaklarından hatta şok olacaklarından korkuyordum ama hiç de öyle olmadı. Bu hikaye sayesinde sonunda var olduklarını anladıkları için mutlu oldular. Korktuğum şey başıma gelmedi. Bana saygı duydular ve sevdiler."
"İngilizce de yazılarınızı etkiledi mi?" sorusuna Maillet şu yanıtı veriyor:
"Evet, günümüzde Akadia lehçesindeki pek çok kelime İngilizceden geliyor. Ama başlangıçta öyle değildi çünkü biz ilk gelenlerdik. Akadiyalılar İngilizce kelimeler kullanıyorlar çünkü bunlar dolaşan kelimeler. Günümüzde biz de pek çok kelime ödünç aldık. Ama asıl Akadia dilinde İngilizlerden bir kelime bile yoktu çünkü Akadia’da İngilizler yoktu. Zamanla İngilizce bizi etkiledi. Akadia’da Rabelais’in veya klasiklerin yazılarında bulunan ilkel kelimeleri hâlâ kullanıyoruz. Fransız edebiyatından çoktan kaybolan eski Fransızca kelimeleri biz koruduk."
"Akadia dilinde üç evre vardır: Birincisi, en eskisinde gerçekten Fransızca konuşan Akadiyalılar vardır; ikincisi, İngilizlerin bizi işgal ettiği ve sürdüğü zamanların (18. yüzyıl) etkisi altında kalmıştır; son olarak, geri dönüp toprağımızı geri aldığımızda, Akadiyalılar İngilizlere karşı savunmak gerektiğini anladılar. Dil düzeldi, özellikle kendilerine saygı duyan ve eğitimli Akadiyalılar arasında."
