"Ormanın Kardeşleri": Sovyetlere Karşı Uzun Bir Direniş
Bir ormanın derinliklerinde, yaşlı bir adam bir haçla taçlandırılmış bir kraterin önünde eğiliyor. On yıllar önce, bu noktada bir sığınak yer alıyordu. 20 yaşında, 1944’te ülkesi Litvanya’nın ve komşu Baltık devletleri Letonya ile Estonya’nın Sovyet işgaline karşı savaşan partizanların arasına katılan adam, günlerini ve gecelerini burada geçirmişti. Yaşlı adam, "Geriye kalanlar sadece anılar ve çukurlar" diyerek savaşı özetliyor.
Jonas Kadzionis, bugün 97 yaşında, hayatta kalan son Baltık partizanlarından biri. Vatandaşı Albinas Kentra (1929-2023) ve Estonyalı Ruuben Lambur (1925-2024) ile birlikte, belgesel yönetmeni Antoine de Meaux’un 1944-1953 yılları arasında Sovyet totalitarizmine karşı savaşan "ormanın kardeşleri"ne adadığı filmin merkezinde yer alıyor.
- yüzyılın Avrupa’sındaki en uzun gerilla hareketlerinden biri olan Baltık partizan direnişi, Batı’da büyük ölçüde bilinmiyor. Ancak bu sadece bir bilgi eksikliği değil, aynı zamanda dokunaklı ve yoğun bir şekilde çekilmiş, insanlığın en karanlık anlarında bile direncin ve umudun gücünü gösteren, göz kamaştırıcı bir film.
Film, Alman işgali (1941-1944) sırasında neredeyse tüm Yahudilerin, yerel işbirlikçilerin yardımıyla katledildiğini hatırlatıyor. Bu işbirlikçilerin bir kısmı Kızıl Ordu’nun gelişinden sonra kaçarken, bazıları partizanlara sızdı ve hareketi, Sovyetlerin ve ardından Rusların sürekli suçladığı bir işbirliği lekesiyle gölgeledi.
Ancak film, tüm harekete birkaç kişinin zulmünü yüklemenin bir manipülasyon olduğunu gösteriyor. Partizanların yeraltı gazetesinde şöyle yazılıyordu: "Yahudileri öldürenlerin suçu, ‘ormanın kardeşleri’nin kanıyla ödenmelidir." Hareketin 1949’da Litvanya kolu tarafından kabul edilen tüzük, gelecekteki Litvanya’nın demokratik karakterini vurguluyordu. Ayrıca (filmin nadir eksikliklerinden biri de buna değinmemesi), eski Nazi işbirlikçilerinin kurtuluştan sonra yargılanmasını öngörüyordu.
Partizanlar bu kurtuluşu asla görmedi. Sovyetler onları ezmek için büyük ordular seferber etti, katliamlar, tecavüzler, işkenceler ve sürgünler gerçekleştirdi. 1944-1953 yılları arasında 500.000’den fazla Baltık, Sibirya’ya gönderilirken; 50.000’den fazla partizan öldürüldü. Stalin’in 1953’teki ölümünden sonra hareket kan kaybetti. Moskova son savaşçılarına af teklif ettiğinde, çoğu kabul etti.
O günden sonra üç ülkede de silahlı direniş sona erdi. Ancak kısa süre sonra farklı muhalefet biçimleri ortaya çıkmaya başladı. 1980’lerde bağımsızlık ve demokrasi mücadelesinde kristalize olan bu muhalefet sayesinde Baltık ülkeleri 1990’da özgürlüklerini yeniden kazandı. "Ormanın kardeşleri", katliamlar ve sürgünler nedeniyle hafızalarda açılan devasa boşluğa rağmen zafere ulaştı. Antoine de Meaux’un inşa ettiği türbe, bu zaferin bir anıtıdır: Ölümlülerin katillerine karşı kazandığı bir zaferin kutlamasıdır.
Ormanın Kardeşleri: SSCB’ye Direnen Savaşçılar
- Belgesel | Antoine de Meaux (Fr.-Lit., 2024, 55 dk)
- France.tv’de 19 Temmuz’a kadar izlenebilir.
